Gezien: Swans, Doornroosje, Nijmegen

Nee, eigenlijk kende ik Swans helemaal niet. Nou ja, van naam. Ergens. Ja, soms voel ik me wel een cultuurbarbaar, maar ik kom er eerlijk voor uit. Het veranderde wel toen Swans op Roadburn 2011 stond (zie hier nog een video, al was ik er zelf niet helaas). Sindsdien heb ik meer interesse in de band, maar mezelf echt onderwerpen of overgeven aan de band was er eigenlijk nog niet echt van gekomen. Foei. Onterecht natuurlijk. Dat veranderde toen dit jaar het album “The Seer” uitkwam en menig muziekliefhebber lyrisch op de plaat reageerde. Eventjes draaien was er niet echt bij (het is nogal een lange plaat, vanavond verkochten ze het als 3LP zag ik ook) maar ik vond het ook een bijzonder album. Wat moeilijk te vatten ook. Vreemd aantrekkelijk. Raar op een fijne manier. “Te gek” is ook een aardige omschrijving die je op verschillende manieren kunt interpreteren, maar echt makkelijk te omschrijven lijkt het werk van de band ook niet te zijn. Swans heeft een dikke historie sinds 1982 en heeft vele andere bands geïnspireerd. Alles bij elkaar reden genoeg om alvast een kaartje te kopen. Een legendarische band op een kleine afstand van huis. Dat wilde ik niet missen.

De omschrijving van Doornroosje loog er dan ook niet echt om. “Er zijn maar weinig bands in de rock geschiedenis die zoveel invloed hebben gehad op de gitaarmuziek uit jaren ’90 als Swans. Zij inspireerden bands als My Bloody Valentine, Godflesh, Neurosis, Godspeed You! Black Emperor en Sunn O))), van shoegaze en post-rock tot industrial metal en drone.” en “Vergeet uw oordoppen niet want Swans behoort tot de hardste bands ter wereld.” Oh yeah baby. Bring it on! Ik hou wel van dit soort donker slachtwerk en bovendien heb ik fijne oordoppen. Al zouden die vanavond flink op de proef gesteld gaan worden. Swans (New York) draait hoofdzakelijk om Michael Gira (dat wordt ook wel duidelijk vanavond) en is samen met gitarist Norman Westberg zo ongeveer de constante factor geweest in de verschillende samenstellingen van de band. Zangeres/toetseniste Jarboe heeft ook meestal bij Swans gezeten, maar na de break van de band (tussen 1997-2010) is ze nog wel te horen op The Seer maar speelt niet meer live mee (misschien wel jammer, ik vind haar stem ergens wel een prettig tegenwicht geven). Achteraf lees ik dat Thor Harris, categorie harige holbewoner, ook percussionist is bij Shearwater, dus die moet ik dan misschien op de-Affaire hebben gezien (meer een feitje voor het dagboek). Vanavond is hij lekker actief met zijn glockenspiel, is hij bezig met andere fratsen of slaat graag een potje mee op de extra bekkens naast drummer Phil Puleo.

Maar voordat Swans met hun bezwerende heilige mis der verdoemenis begint krijgen we nog Sir Richard Bishop als voorafje geserveerd. Een beetje vreemde eend in de bijt met zijn Spaans-achtige getokkel op de gitaar. Het publiek klets vrolijk door, maar langzamerhand gaat het volume omhoog en krijgen de klanken meer ruimte in de volle zaal van Doornroosje. Hoewel ik het technisch best knap vind, is het niet echt aan mij besteed. Dat kan je nu eenmaal hebben. Nee, geef mij dan maar zoiets als Rodrigo y Gabriela maar dat is gewoon een kwestie van smaak.

Als Swans dan eindelijk gaat beginnen staat er volgens mij nog wel een lekker lullig muziekje op, maar al gauw beginnen ze met de opbouw van “To Be Kind”. Ik geloof een nieuw nummer. Zodra de bas en drums er in worden geknald met een onvoorstelbare heldere woestheid weten we dat dit een bijzonder optreden gaat worden. Het geluid staat zeldzaam goed, ondanks het extreme geweld dat af en toe langskomt. Mijn oordoppen (-15db) gaan vanaf dat moment hun perfecte werk doen (al gaan ze nog best over de limiet heen), zodat ik nog steeds behoorlijk detail kan horen in een orkaan van zalige donkere mokerslagen en onnavolgbare geluidsmuren. Ja, het volume staart snoeihard, maar dat is onderdeel van de fysieke beleving van vanavond. De diepe, trillende bassen blazen langs het lichaam alsof je in een weldadig bubbelbad zit. Michael Gira zingt bezwerend als de nieuwe messias. Lichtelijk gekweld. En alles is gitzwart en donker, maar bijzonder imposant. “Avatar” volgt met het glockenspiel van Harris en een tergend maar spannend ritme. Als Ennio Morricone industrial metal zou maken zou hij het op deze manier willen uitvoeren denk ik. Doom country. “She Loves Us” volgt dan (ga ik even vanuit, de setlist is elke avond zo’n beetje hetzelfde, als het goed is volgen dan nog “Coward”, “The Seer”, “Nathalie” en “The Apostate”) en is al net zo imposant als al het voorgaande. Het zeker 2 uur en een kwartier durende concert is sowieso een regelmatige aaneenschakeling van orgastische hoogtepunten. Alsof je wordt overreden door een goederentrein. Meerdere keren. En het is nog lekker ook. Een outro die 20 minuten duurt? Waarom niet. We pikken het met z’n allen en staan met open mond te kijken. Climax na climax. En het blijft fascineren.

Als dit een 3VOOR12 recensie was moet je dan ook iets onder de “min” zetten en daar kan ik alleen bedenken dat ze wel vaak simpel lopen te raggen op gitaren en dat er wel heel veel herhaling in zit. Maar toch, dat hoort er echt bij. Het publiek wordt (zalig) murw gebeukt en in een trance gezet, iets wat opvalt als ik even een biertje achter ga halen. Iedereen ondergaat het gelaten, zo lijkt het, de intensiteit lijkt diep in de aanwezigen door te dringen zonder dat er een zichtbare lichamelijke reactie op volgt. Op enkele stukken na dan, waar de ritmiek van de herhaling wel aanzet tot iets van heen en weer bewegen, net zoals Micheal Gira dat zelf op het podium doet trouwens. Alhoewel. Het is soms ook letterlijk het aangeven van het tempo. Als een dirigent. Maar dan met zijn gitaarhals. Zijn wat langere grijze haren vliegen dan mooi door de lucht. Zijn volgelingen geven gedwee gehoor aan de orders van meneer Gira. Ja, pas op hoor. Hij kijkt alsof hij je een mep verkoopt als je even niet naar de meester luistert (de bandleden kijken ook regelmatig naar de meester), maar achteraf bij de merchandise blijkt hoe vriendelijk hij (in elk geval vanavond) is. Hij signeert vrolijk de CD’s of LP’s en maakt even een kort praatje met de mensen. Als ik hem ook de hand schud is die onverwachts stevig. Ik had ergens gehoord dat het een moeilijk mannetje kan zijn, maar vanavond verdient hij mijn respect. De gesigneerde CD/DVD gaat als een relikwie trots mee naar huis. De DVD – ik heb een klein stuk gekeken – lijkt een mooi document van liveopnames van recente concerten (2010-2011) en een mooie herinnering aan deze avond. Maar eerlijk is eerlijk, een concert van Swans moet je vooral echt zelf ondergaan. Man. Man. Man. Wat een sterk spul, dat Swans. Een fenomenale ervaring om niet snel te vergeten.

Zie ook reviews door Written in Music & Zware Metalen.com