Het is toch wel een ‘dingetje’ hoor, progrockheld en meesterproducer Steven Wilson die gewoon naar je stad komt. Niet met zijn band dus, waarmee hij de laatste jaren vooral actief is (zowel live als op de plaat), maar ach, daarmee stond hij al in Nijmegen vorig jaar in De Vereeniging. Hij komt overigens wel weer langs in Nederland volgend jaar met zijn solo-werk; hij zal in Utrecht en Zwolle optreden met zijn ‘An Evening With’-tour in het kader van het nieuwe Hand. Cannot. Erase.-album (er zijn nog kaartjes). Nee, ook geen Porcupine Tree, dat ook al wat jaartjes in de koelkast geparkeerd lijkt te staan. Of de ijskast zo u wilt. En ook niet met het hele aardige No-Man (met Tim Bowness), of Blackfield (met Aviv Geffen) of Storm Corrosion (met Mikael Åkerfeldt van Opeth) of zelfs Incredible Expanding Mindfuck. Nee, dit optreden is in het kader van de laatste Brombron, het muzikale residentieproject op poten gezet door Extrapool in Nijmegen met Frans de Waard aan het roer. Wilson is hier in de vorm van Bass Communion dus, samen met Thomas Köner. Afgelopen zondag in de mooie grote nieuwe rode zaal van Doornroosje. En dat is heel bijzonder.
Zo vaak treedt hij namelijk niet op als Bass Communion, waarmee hij voornamelijk ambient/drone-muziek (of noem het uitgestrekte soundscapes) maakt (‘zijn meest abstracte, donkerste ambient soundscape project’ aldus de beschrijving). Eigenlijk nooit zelfs als ik het even snel check (ja op Last.fm staat nog wel iets uit 2008), maar voor deze gelegenheid maakte hij blijkbaar een uitzondering. Extrapool kende ik wel een heel klein beetje, ik ben er wel eens binnen geweest daar in de Tweede Walstraat (bij de Kunstnacht kan ik me herinneren, verder kom ik er nooit), en dat is een fijne vrijplaats kan ik me zo voorstellen voor creatieve geesten met veel ruimte voor experiment. Als je een gek bandje of vreemde performance zag bij het Valkhof Festival (of de-Affaire vroeger dus), was het ook vaak daar neergezet i.s.m. Extrapool. De Brombron-projecten kende ik totaal niet, maar blijkbaar is het een creatief platform dat 14 jaar lang heeft bestaan en waar nu dus een einde aan komt. Cultureel leider van Brombron is Frans de Waard uit Nijmegen, een van de sleutelfiguren in de experimentele, elektronische muziek in Nederland en ver daar buiten (zo lees ik hier). Hij heeft verschillende labels en materiaal uitgebracht met steeds andere namen waaronder Korm Plastics, Opus Dei, Microwave Recordings, Bake Records. Zijn bands heetten Kapotte Muziek, Death Pact, Post-Destruction Music (PDM), Goem, Beequeen, Quest en Shifts (aldus hier). Ik ben niet zo thuis in dit soort genres, dus ik neem maar aan dat het allemaal klopt. We zien hem in Doornroosje de acts introduceren als ik het goed heb, maar dat lijkt me dan ook wel logisch. Frans de Waard stopt na 14 jaar met Brombron en dit is dus de laatste editie. Hoe druk zou het geweest zijn als meneer Wilson er niet bij was geweest zou je je meteen kunnen afvragen, maar je kunt maar beter groots afsluiten met een creatief hoogtepunt met dit soort grote namen.
Mooie sfeer alvast als je de zaal binnenkomt, dat was (vooral) in 013 ook zo (Wilson solo + band) en ook het begin van het optreden van Wilson toen in De Vereeniging had iets van die sfeer, niet geheel toevallig omdat onder het beginfilmpje ook muziek van Bass Communion zat. De zaal is lekker donker en mistig, en er klinken lekkere vreemde soundscapes op de achtergrond, en dat komt daadwerkelijk achter uit de zaal. Even zoeken naar een plekje, want het concert is ‘seated’, jawel er staan stoelen in de grote zaal, en ook op het balkon zijn stoelen geplaatst. Niet dat het nodig is (zo lang duren de optredens niet), maar het houdt er wel je aandacht bij. De barren zijn ook dicht tijdens het optreden. Nou goed, zo af en toe kun je dan lekker je ogen dicht doen op je stoel. Best relaxed eigenlijk.
Het voorprogramma bestaat uit Z’EV uit de Verenigde Staten, die in 2009 samen met KK Null een Brombron opnam. Volgens het programmaboekje geldt Z’EV al ruim veertig jaar als een van de vaandeldragers van de industriële muziek en staat bekend om zijn percussie op materiaal die hij op de vuilnisbelt vindt. Ook in de elektronische muziek heeft hij zijn sporen ruim verdiend en werkte hij samen met o.a. Francisco Lopez, Merzbow en Luc van Acker. Sinds 2011 presenteert Z’EV cine-cussion screenings, waarbij elektronische percussie vertaald wordt in beelden. In Doornroosje vindt de Nederlandse première plaats van zijn 2014 cine-cussion tour (bron). Inderdaad mept Stefan Joel Weisser met wat drumstokjes op wat elektronische drumpads. Op de achtergrond zijn inderdaad wat eenvoudige psychedelische beelden te zien waarmee de muziek ook verbonden lijkt. Drumslagen klinken soms als donderende wolken. Subtiel maar wel hard in volume, waardoor ik gelijk maar mijn oordoppen in doe. Het geheel is uiteraard experimenteel en herhalend, maar dat valt te verwachten. Wel apart om soms die drumslagen te zien en dat in het geheel niet in het geluidsbeeld terug te horen, dus hoe en wat hij nu precies doet blijft wat vaag, maar op andere momenten klinken wel degelijk zijn slagen als licht knetterende beukjes in het geluidsbeeld. In het eerste gedeelte blijft het in mijn hoofd als een soort overvliegende wolken. Slecht weer op komst…. Uiteindelijk duurt het stuk wat lang, hoewel ik ten dele wel boeiend vind wat er gebeurt. Achteraf hoor ik reacties uit de zaal zoals: ‘Verschrikkelijk! Alsof mijn hoofd gaat exploderen!’ en ‘Dit is toch geen muziek!’. Een ander typeert het als “Interessant.” Tja. Zoiets als dit kon je toch wel verwachten.
Voor Brombron ging Wilson dus de samenwerking aan met de oude meester van het donkere ambient genre, Thomas Köner. Volgens de beschrijving: ‘Köner speelde zich begin jaren ‘90 voor het eerst in de kijker met zijn concerten voor drie gongs, zijn samenwerkingen met filmmaker Jürgen Reble en als helft van Porter Ricks, een baanbrekend duo op het gebied van minimal techno. Daarnaast wordt hij algemeen beschouwd als een van de aartsvaders van het Isolationism, de jaren ’90 stroming waarin de donkere ambient industrial ontmoet.‘ Dat zijn een hoop termen bij elkaar waar ik bijzonder weinig kaas van heb gegeten, maar dat maakt niet uit. Ik laat het wel lekker over me heenkomen.
En het is dus de bedoeling van zo’n project – als ik het goed heb begrepen – dat je inderdaad ter plekke muziek maakt en dat uiteindelijk uitvoert. Wilson meldt op zijn Facebook-pagina op de dag voor het optreden dat hij de laatste dagen bezig is geweest met het maken van een (mooi/prachtig) drie kwartier durend stuk muziek, en dat het optreden in Doornroosje naar waarschijnlijkheid de enige keer is dat het zal worden uitgevoerd. Tijdens de inleiding van Frans de Waard horen we dat ze een jongenskoor hebben gesampled voor het stuk, en dat is in het eerste gedeelte goed te horen. Toch klinkt het meer als een synthesizer, mooi ingebed in het geluid (dus niet zo prominent als – pak ‘m beet – 10CC’s “I’m Not in Love”). Voor de rest kan ik het lastig uitleggen wat we horen. Wat subtieler dan Z’EV en met minder uithalen. Geen oordopjes nodig (behalve op het einde als er ineens wat bas-slagen klinken). Over het algemeen klinkt herhalende dromerige ambient/drone-muziek, met onmiskenbaar een donker randje. Vergeet de melodieën van Wilson, die soms best zoetig kunnen zijn in de diverse samenwerkingsverbanden, dit is uiteraard behoorlijk experimenteel en bezwerend. Dat had je vantevoren ook wel kunnen bedenken, zeker als je Bass Communion kent. Wegzweven op de klanken. Het is typisch filmmuziek (je kan het bij vlagen luguber noemen), maar dan zonder beelden. Het summiere lichtspel past er prachtig bij, veel meer dan een kleur tegelijk krijgen we niet te zien, maar dat past wel. De twee heren op het podium zijn vaak schimmen in het duister, al loerend naar de laptop. Wilson op rechts (voor het publiek) gebruikt zijn hele tafel met apparatuur en ik zie Wilson soms wat disks of cassette’s wisselen, waar ongetwijfeld wat samples op staan. Köner op links beweegt eigenlijk nauwelijks achter zijn laptop.
Het optreden duurt inderdaad iets meer dan 45 minuten, waarna de twee heren even vriendelijk lachen naar het publiek en dan ook weer snel weg zijn. Dan blijft het publiek toch nog een tijd zitten. Een beetje verward. Komt er nog wat? Er wordt niets opgeruimd op het podium, maar het zaallicht gaat wel een beetje aan en de bar is ook weer open gegaan aan de zijkant. We horen wat ambient soundscapes in de zaal. Nee, het is dus gewoon afgelopen. Niks geen afkondiging of toegift. Geen oud werk van Bass Communion of zo, maar dat past eigenlijk ook niet in zo’n project. Je voert op wat je ‘in residentie’ hebt gemaakt en dat is het dan. Het voelt wel een beetje als anti-climax (hoe vaak heb jij bijvoorbeeld een hoofdact gezien dat na 45 minuten al is afgelopen), en dat proef je ook een beetje in de zaal. Het was interessant, boeiend en uniek, maar verder niet iets om nu dolenthousiast over naar huis te schrijven. Daarvoor ben ik wellicht niet genoeg liefhebber van dit genre, al sta ik er wel open voor. Daarvoor zou ik het graag in combinatie zien met beeld. Niet dat ik niet wist wat me te wachten stond dus, maar daarvoor hou ik dus net iets meer van de andere projecten van Wilson, maar ach, zo’n vage experimentele trip op z’n tijd kan ik best waarderen. En als je het zo bekijkt was het misschien ook wel lang genoeg zo. Volgend jaar gaan we gewoon weer voor het echte progrock-spektakel naar Wilson solo plus band, eerst maar eens in Utrecht in die grote zaal van TivoliVredenburg. Dan zie ik je daar weer graag terug beste Steven, want jouw verrichtingen blijven onverminderd boeiend.
Nog meer vage foto’s: hier.
Een stiekem filmpje van het eerste stuk (sssst): hier.
Over Brombron (bron):
In 2000 begon Extrapool samen met Frans de Waard het project Brombron: een productiehuis waarin twee muzikanten in de studio van Extrapool gedurende een langere periode aan nieuwe muziek werken. Deze residenties worden telkens afgesloten met een concert in Extrapool en een cd-uitgave. Door de jaren heen was Brombron de gastheer van artiesten als Main, Greg Malcolm, Tetuzi Akiyama, Felix Kubin, Frank Bretschneider, Stephan Mathieu en Heidi Mortensen.