Gezien: Nils Frahm, Doornroosje, Nijmegen

Nils Frahm, geboren in Hamburg in 1982 en woonachtig in Berlijn, heeft de laatste jaren flink aan de weg getimmerd. Hoewel hij geen muziek maakt voor gillende tienermeisjes of populaire radiostations, is hij toch doorgegroeid naar een live-act van formaat. Eind 2011 zagen we hem nog in het voorprogramma van Hauschka in Lux in Nijmegen, waarbij hij zijn bijzondere talent al mooi aan de dag legde. Niet gek dus om hem een half jaar later al in diezelfde (uitverkochte) zaal (circa 200 zitplaatsen dacht ik) aan het werk te zien met een eigen show, en dat was toen echt een bloedmooi optreden. Inmiddels zijn we drie jaar verder en was Frahm regelmatig in ons land aan het werk te zien. Zelf herinner ik me ook het optreden vorig jaar op Best Kept Secret, waarbij ik enigszins tandenknarsend gewoon thuis achter de computer zat om de stream te volgen, in plaats van het zelf live mee te mogen maken. Zie hier nog een opname van de VPRO trouwens. Gelukkig hebben ze goede boekers daar in Doornroosje, want Frahm mocht gewoon weer keer langskomen.

Een buitenkansje voor ondergetekende om hem dus weer eens live te mogen bewonderen dus. Dat heet een no-brainer. Want ook al heb je sommige van z’n platen in de kast staan, zo’n live-ervaring is niet te evenaren. Na die twee keer in Lux mochten we dit keer staan (geen zitplaatsen dus) in de nieuwe grote rode zaal van Doornroosje, waar iets van 1100 man/vrouw in kunnen. En die was dus ram uitverkocht. Dat is een prestatie van formaat die je normaal toedicht aan de wat grotere rocksterren, maar Frahm is dan ook wel doorgegroeid in dit genre naar een toonaangevende positie. Toonaangevend. Dat vind ik in dit verband ook wel een mooie woordspeling voor een pianist.

Nou ja, een echt klassiek pianist kun je hem niet noemen zoals hij speelt, al gaat het verhaal wel dat hij  leerde piano spelen van één van de laatste studenten van Tsjaikovski. Nee, hij is duidelijk niet van de Bach en de Mozert of een van die andere oude knakkers dus, hij speelt meer wat we aanduiden als neoklassiek en/of minimaal klassiek, en tegenwoordig (meer dan jaren geleden lijkt me toch) gooit hij er ook wel een flinke pot elektronica / ambient in, wat het geheel al helemaal bijzonder maakt. Daarnaast houdt hij ook van zelf in elkaar geknutselde piano’s, zo heeft hij er een meegenomen die een vriend van hem heeft gemaakt geloof ik, maar er staat ook een gewone vleugel, een aantal keyboards, en wat pedalen op de grond voor de bastonen. Bijzonder vanavond is het orgel dat ook een zelfgebouwd exemplaar is, en die hij zelf ‘maus hahn petersohn’ heeft gedoopt naar de familienamen die hem hebben geholpen om het te maken. Een “56 wind pipe organ” zo lezen we in de beschrijving, en we zien dan ook drie blokken/kolommen met houten pijpen die gevoed worden door lucht uit slangen. De orgel heeft een aantal unieke eigenschappen die normale orgels niet hebben, aldus Frahm, en vanavond blijkt het inderdaad een mooie aanvulling  in zijn – toch al rijke en gevarieerde – show.

Iets minder gevarieerd, maar toch wel interessant is Dawn of Midi in het voorprogramma, al vind ik het met meer dan vijftig minuten wel aan de lange kant en vind ik het op een gegeven moment wel veel van hetzelfde. Hoe lang gaan ze nog door? Toch doe ik ze daarmee een beetje tekort, het is een experimenteel gezelschap zou je kunnen zeggen, neoklassiek met een vleug jazz of zoiets, met – vooral – ritmisch of staccato spel op drums, contrabas en vleugel. Weinig melodie hier, maar juist beukende drums met de bas en piano als ritmische schakelingen. Een paringsdans van ritmes eigenlijk. Mooi om te zien hoe ze in het begin verschillende tempo’s spelen, waarna het bij elkaar komt, en drijft het aan het eind van het nummer weer langzaam uit elkaar. Klassiek neo-techno-jazz of zoiets, voor mij net iets te kaal om er helemaal wild van te worden, maar na afloop klinkt een luid en enthousiast applaus.

En met de fijne geluidsinstallatie in Doornroosje knalt dat voorprogramma toch wel lekker. Net zoals bij Frahm staat het geluid goed helder en beuken de bassen lekker door tot op het balkon. Weinig echo ook. Op het balkon zie ik in gedachten hoe het geluid bij elkaar wordt gehouden tot een wolk in het midden van de zaal, terwijl bij andere zalen het geluid soms juist verspreid wordt door licht weerkaatsende echo’s. Verklaart u mij rustig voor gek.

Frahm ontpopt zich als een alleskunner vanavond en wisselt binnen de nummers met speels gemak tussen de verschillende instrumenten. Vaak bespeelt hij er twee tegelijk met zijn twee handen, terwijl hij dan soms ook nog met een voet de baspedalen bedient. Ik vind zijn diverse stijlen vanavond mooi in elkaar overvloeien, zonder dat het gek aanvoelt. Van de meer klassieke pianostukken tot het staccato en/of minimale gespeelde werk op de vleugel en de keyboards. Of van de bezwerende herhalingen op toetsen / orgel tot het bijna techno-achtige en knetterende gebeuk uit de drumcomputer, met die rijk gevulde sfeervolle tot stevige en volle synthesizer-geluiden. Het ene moment is het ingetogen melancholisch en houdt de zaal haar adem in (gelukkig is het stil), het andere moment zou je wild kunnen dansen en waan je jezelf om vier uur ’s nachts in de Bravo op Lowlands. Zowel het jongere als het wat oudere publiek geniet met volle teugen van het schouwspel, waarbij Frahm als een soort dirigent alle toetsen en knoppen bedient, tot aan WC-borstels toe in de toegift, die hij gebruikt om mee te tokkelen op de snaren van de vleugel. En ook al draait het hier ook regelmatig om het ritme en om de bezwerende herhaling, Frahm houdt het fris en gevarieerd genoeg om te blijven boeien. Als het al experimenteel voelt kent hij de kunst om het sprankelend te houden, of hij legt er gewoon een melancholische laag in om je mee te nemen naar een andere dimensie. Knap.

Het concert bestaat uit een aantal stukken waarvan een deel mij echt niet bekend voorkomt, maar ik ken dan ook niet al zijn werk tot in detail. In de momenten dat hij even de tijd neemt om ons toe te spreken, zegt hij ook ergens dat er een nieuw nummer volgt dat nog geen titel heeft. Ja, eigenlijk is dit een betaalde repetitie. Even later vertelt hij uitgebreid over het takelsysteem van Doornroosje om de trucks op te kunnen tillen en om te kunnen laten draaien. Hij was erg onder de indruk hoe het probleem hier was opgelost (je mag niet achteruit Doornroosje inrijden en er is geen ruimte om zomaar even te keren). Als je zo oplossingen vindt voor moeilijke problemen, dan moet je toch ook iets kunnen bedenken op het probleem van de bootvluchtelingen (als ik dat goed heb verstaan). Frahm komt door de gesprekjes met het publiek sympathiek en innemend over en creëert zo een bijzondere warme band met het publiek.

Maar het is vooral de muziek vanavond waarin hij excelleert. Frahm heeft zich ontwikkelt tot een waanzinnige live-act, met bijzonder virtuoos spel. Wonderschoon en indrukwekkend.

Alle foto’s hier.

[youtube=https://www.youtube.com/watch?v=cGYuorja4PI&w=450]

[youtube=https://www.youtube.com/watch?v=MGxwzEUMfCA&w=450]

[youtube=https://www.youtube.com/watch?v=vdrb0M-ArV8&w=450]