Gezien: Le Guess Who? 2016 (zaterdag)

Het Le Guess Who?-festival in Utrecht bestaat inmiddels tien jaar en is uitgegroeid tot een groot festival in de binnenstad van Utrecht. Ik las in de Volkskrant nog een stukje waarin Tim Knol aangeeft dat er op het festival veel meer te ontdekken valt dan op Lowlands (interessante bands zijn daar een uitzondering geworden en op Le Guess Who? meer een regel) en hij heeft gelijk denk ik. Le Guess Who? heeft meer krenten in de pap voor de echte muziekliefhebber, al klinkt dat gelijk ook wat snobistisch. Je zou ook kunnen zeggen dat het een festival voor de wat oudere hipster is, die ook geen zin meer heeft in een tentje in de modder. Aan de andere kant zal Lowlands daarom ook wel bewuster mikken op jonger publiek, en die jongeren zie ik niet zo snel hele experimentele dingen bekijken zoals je die op Le Guess Who? tegenkomt. En toch is dat jammer, Lowlands liep vroeger voorop in verrassende acts. Of lijkt dat alleen maar zo?

Goed. We pakken een dagje mee, net zoals vorig jaar, en toen pikte ik ook ’s middags Le Mini Who? mee. Dat zit er nu niet in, maar we wilden toch graag een keer Julia Holter zien. Een dagkaart van 40 euro is schappelijk. Toch beneemt mij het gevoel dat Le Guess Who? veel groter is tegenwoordig dan ik zou wensen. De zalen in TivoliVredenburg zijn regelmatig propjevol, en ook vanuit andere locaties komen berichten dat er rijen tot buiten de locaties staan. Niet echt relaxed. Het festival is niet uitverkocht, althans ik koop met gemak ’s middags nog een kaartje, maar het voelt te druk op de zaterdagavond. Misschien is het op andere avonden beter te doen. Je vraagt je af of het festival te veel mensen binnen laat, of dat de druk bij de betere of bekende acts gewoon te groot is zo. Gaat het festival nog eens aan het succes ten onder? Hoe lang blijft het nog hip? Als iedereen het ontdekt… Maar voorlopig heeft Le Guess Who? een succesformule te pakken. De sfeer in TivoliVredenburg pakt me ook wel weer gelijk. De aankleding is prima, overdag vind ik het pand veel minder gezellig, maar de aankleding is perfect verzorgd vanavond. Op de kale stukken beton zien we mooi licht-spel en projecties en ik zie meer mooie foto’s en schilderijen dan ooit. Er zijn gezellige eet- en biertuinen en ontmoetingsplekken. En ook dit jaar verdwalen we enorm, nog steeds heb ik niet helemaal door welke routes je nu allemaal kunt lopen om van de ene zaal naar de andere te lopen. Uiteindelijk vinden we die buitendoor-route van en naar het balkon van de Ronda, maar echt makkelijk was dat niet eens. Tja, als je het eenmaal weet… Maar goed, we blijven lekker in TivoliVredenburg vanavond, al spelen er ook prima bands op andere locaties. Maar daar moet je net zin in hebben. De Helling is bijvoorbeeld best een eindje weg, tenzij je een fiets bij je hebt natuurlijk. Ik vind het festival dus wat groot met iets van 4 dagen en 15 locaties (Le Mini Who nog even niet eens meegerekend). Je kan heel veel vooral ook niet zien dus, en dat voelt als een gemiste kans. Je hebt een bandje om je pols, maar je kan minder zien dan je zou mogen. Als je niet in Utrecht slaapt mis je zelfs nog meer, vanavond pakken we op tijd de trein terug, terwijl het programma gewoon nog drie uur verder gaat.

Maar toch is het een aangenaam avondje. Na een snel diner in het gezellige Het Gegeven Paard onderin het pand, gaan we kijken bij de Amerikaan Ryley Walker, meer categorie singer-songwriter dacht ik in eerste instantie, maar het is niet te zoet. Voor de eerste band van de avond begint het lekker rustig en flink jazzy met een basis folk. De band van Walker kan lekker excelleren en de nummers worden dan ook al snel een heel stuk langer en psychedelischer, al blijft het nog wat braafjes, maar het is een aangename opener.

Toch gaan we op tijd weg om nog even te buurten bij het Canadese Black Mountain, met frontman Stephen McBean, die we ook kennen van Pink Mountaintops. Black Mountain zag ik ook nog op Roadburn, maar daar viel het me wat tegen tussen de hardere doorstoemp-doom/stoner-acts enwatalnietmeer. Eigenlijk valt vanavond weer op dat de band wel een aantal prima nummers heeft, maar ook makkelijk terug kan vallen naar wat niemendalletjes die hier ook niet direct indruk maken. Zo is IV een aardig album dat vooral thuis in je woonkamer fijn wegluistert (vandaag worden er vijf nummers van gespeeld), live is het wat wisselvallig. De zangeres lijkt wat minder verveeld dan op Roadburn en zingt goed. De psychedelische stukken zijn fijn. Na het eerste “Mothers of the Sun” (we komen net binnen lopen) kan me vooral het meer uptempo “Florian Saucer Attack” boeien, waarna “Stormy High” langs komt uit 2008 dacht ik. Aardig. Maar “Cemetery Breeding” daarna van IV klinkt dan weer echt niksig. Daarmee slaat je bier dood. Tja. Het blijft haat-liefde met deze band. (setlist)

We gaan dan ook op tijd weg om een mooi plekje te vinden voor Julia Holter, die hier de grote zaal mooi weet in te pakken, al blijft deze niet helemaal tot het einde toe gevuld. Echt terecht is dat niet, ook al dwalen mijn gedachten hier en daar wat af. Maar juist de tweede helft is ijzersterk, terwijl Holter sowieso onverminderd prachtig zingt. De setlist is een verzameling is van wat meer toegankelijke etherische pop tot de wat meer onnavolgbare muziekstukken waarbij synths en klassieke instrumenten (viool, cello, sax) elkaar prachtig vinden in doorgaans boeiende composities. Echt indrukwekkend wordt het dus vanaf het midden van de setlist, ingeluid met een dik tien minuten durende soundtrack met de loepzuivere kreten van Holter als extastische hoogtepuntjes. We staan er dan ook wel goed voor, zo in het midden, iets naar achteren, op de eerste verhoging. Het geluid is erg acceptabel en dat is hier niet altijd zo vind ik. Jammer is wel dat ze te laat begint en wat klunsig of verward het concert opstart (ik praat normaal nooit zo veel voor het optreden roept ze nog, terwijl ze druk in de weer is met haar muziekbladen en glas wijn), waardoor er geen tijd meer is voor een laatste nummer. En dat doet wat pijn, want ik kwam eigenlijk ook wel voor die prachtige serene popballad “Sea Calls Me Home” dat ze ongetwijfeld nog op haar setlist had staan. En dat terwijl Elza Soares later op de avond wel flink mocht uitlopen. Hopelijk komt ze nog eens in de buurt met een volledig optreden. Maar toch, het was de moeite meer dan waard. (hier nog een beschrijving van 3voor12)

Dan is ondertussen Dinosaur Jr. al begonnen in de Ronda-zaal. En daar kunnen veel mensen in, maar het staat propvol. Overvol. Geen doorkomen aan. Tja, op dit tijdstip is dit ook wel de bekendste en grootste band op het festival. We proberen het nog even, maar we zien weinig, en worden wat te veel geplet door het volk achterin. Wat zal de brandweer hier van vinden? Is het bij de kleinere Pandora nog zo dat je echt wordt tegengehouden als het vol is, hier proppen we gewoon verder. Als er op zo’n moment eens een keer paniek uitbreekt heb je een groot probleem, zou je zeggen. Na een flinke omweg is ook helemaal achterin op het balkon weinig te zien. Niet te doen.

We geven het op en komen uiteindelijk uit bij Beatrice Dillon, helemaal in de nok van het pand. Je bent eigenlijk nog verbaasd dat je nog drie trappen hoger kunt en dat daar nog een zaal met een balkon zit. Cloud Nine is driekwart gevuld voor deze Londense producer die knisperende en knetterende Nintendo-techno voor trippende Teletubbies lijkt te maken, maar dat klinkt misschien niet zo heel aardig. Nu vallen we er ook midden in natuurlijk, en dan mis je de opbouw van de set. Ze staat hier maar liefst anderhalf uur op prime-time aan de draaitafels en knoppen. De zaal is zeer donker, en dat geeft een bijzondere sfeer, maar de muziek is mij te minimaal, experimenteel en gekunsteld. Veel publiek loopt ook even in en uit om het kort even te bekijken.

Uiteindelijk proberen we het toch nog even, want Dinosaur Jr. speelt ook een lange set. Jawel, het is wat rustiger en we geraken nog zelfs tot vlak bij het podium. J. Mascis met zijn inmiddels zilverwitte lange haren staat weer voor een legertje Marshall-versterkers (wordt ie daar niet doof van, och wacht, daarom heeft hij er juist zo veel) en rijgt de ene verslavend ritmische gitaarrif aan de andere vuige solo, zonder daar zichtbaar heel veel moeite voor te hoeven doen. Echt zuiver zingen doet ie nog niet echt zo te horen. Bassist Lou Barlow (eerder ook wel eens solo gezien en uiteraard ook van Sebadoh) zie ik ook nog twee nummers zingen en hij speelt zich opvallend in het zweet. Ik heb de band voor het laatst in 2008 in het oude Doornroosje gezien, maar wist niet meer dat hij zo kan raggen op de bas. Zijn overhemd ziet drijfnat van het zweet. En ook de drummer klapt er nog stevig tegenaan, ook al vind ik hem stiekem wat rechtlijnig. Ach het heeft de juiste vaart en impact. Geweldig in elk geval dat zo’n band nog zo energiek staat te spelen, ze houden de vaart er in en uiteraard is het allemaal op flink volume (oordopjes-alert) en met de nodige oude hits, zodat de oudere jongeren in de zaal ook lekker uit hun plaat kunnen gaan.

En dan is het wel een beetje gedaan met het vooraf bedachte schema, in TivoliVredenburg zelf staat niet veel meer dat ik per se moet zien, maar om nu de kou in te gaan op zoek naar andere zalen die misschien al vol zitten. Nee. We gaan eens in de grote zaal kijken naar de Braziliaanse protestzangeres Elza Soares, ‘grande dame of samba’, de beroemdste zangeres uit dat land. Met maar liefst 34 albums achter de kiezen. Zoals ik vooraf ook wel op foto’s had gezien zit ze op een hoge troon, midden op het podium, met de rest van haar bandleden een of meerdere verdiepingen lager. Zoals ik achteraf las bij 3voor12 is ze in deze troon gehesen door een mannetje of zeven of acht, dus dat moet al een bijzonder gezicht zijn geweest. Er zijn specifiek fans op dit optreden afgekomen (er zijn sowieso best wel wat buitenlanders), vooraan wordt er hard meegezongen en gedanst. Je kan je politiek geëngageerde teksten ook brengen met wat smeuïge schwung natuurlijk. Het zicht van boven is prachtig en kleurrijk, de grote zaal zit mutje vol en het volk beweegt in golven mee op de muziek, terwijl de 79-jarige Soares roerloos op haar kroon zit. De feniks zingt om niet te sterven, aldus dit artikel uit het NRC en het moet bijzonder zijn om haar nog eens te kunnen zien zingen.

Vervolgens pakken we even een rustpauze bij de Israelische pianiste Maya Dunietz in de Hertz-zaal. Daar kun je lekker zitten. Het blijft wonderlijk hoeveel zalen TivoliVredenburg herbergt en hoe dit gebouw überhaupt in elkaar steekt. Deze zaal oogt knus, maar toch ruim met twee riante balkons. De zaal lijkt toch voornamelijk gericht op onversterkte klassieke concerten, er staan een paar kleine boxen. Dunietz vertolkt op de vleugel aldaar stukken van de Ethiopische Emahoy Tsegué-Maryam Guèbrou (1923), althans volgens het boekje. Guèbrou heeft lang vast gezeten in haar land, en werd ontdekt door Dunietz toen ze in Jerusalem kwam wonen. Hoewel de sfeer in de zaal fijn is en mooi stil zijn deze oude werken naar mijn smaak niet heel bijzonder en missen wat diepgang of emotie. Of wat experiment of gelaagdheid. Of uniek in eenvoud. Wat dat betref luister ik liever naar de neo-klassieke pianisten zoals Nils Frahm, Peter Broderick, of Ólafur Arnalds. Als je haar Wikipedia-pagina bekijkt zie je dat ze ook nog veel meer in haar mars heeft dan klassiek piano.

Als korte afsluiter in Pandora stuiten we op (Londen-based) Raime, dat bestaat uit Joe Andrews en Tom Halstead, met hier een extra drummer zo te zien. Er klinkt donkere, minimale techno/elektronica. Volgens de band zelf  met invloeden van ‘industrial music, Detroit techno, and ‘80s goth subculture‘. Hier wordt zelfs nog Joy Division aangehaald, al haal ik er dat vanavond niet echt uit. Ach, het is weer gelijk wat anders en dat geeft de diversiteit aan van het festival. Het publiek vreet alles op dit festival, zo lijkt het wel, zolang het maar niet te mainstream is. Gok ik.

De tijd zit er op, de trein gaat. Geen Wooden Shjips of Ufomammut dus, die tegelijk om 01:20 nog eens beginnen. Laat staan een van de andere dagen die er smaakvol uitzagen, met alleen al Swans, Anna von Hausswolff, Tortoise en Suuns een dag later. Le Guess Who? heeft een geweldig breed en uitgebreid programma, waar je oneindig in zou kunnen grasduinen en jezelf prettig in kunt verliezen. Als je vier dagen gaat is het ongetwijfeld een fantastisch slopende ontdekkingstocht. De vraag is misschien of het niet zo groot is geworden dat het ook letterlijk niet meer te bevatten is, maar dat zal de toekomst leren.

Zie ook de verslagen van 3voor12, OOR, en fileunder (don/vrij + zat/zon).