Gezien: Nils Frahm, Muziekgebouw, Eindhoven

Twee keer ziek in januari en dan twee keer een concert missen. Je zou er ziek van worden. Het muzikale jaar 2018 had dus beter kunnen beginnen. Ik moest dus met pijn in mijn hart (of eigenlijk buik) het optreden van Nils Frahm in Doornroosje missen. De neo-klassiek pianist, geboren in Hamburg in 1982 en woonachtig in Berlijn, heeft toch weer een prachtalbum uitgebracht dit jaar (All Melody) en dat nodigt ook wel erg uit om dat weer eens live te beleven, zeker gezien mijn laatste goede ervaring met Frahm in datzelfde Doornroosje bijna drie jaar geleden. Gelukkig kon ik, met veel moeite, toch nog kaartjes scoren voor Eindhoven.

Het werk van de pianist zie je door de loop der jaren ontwikkelen naar meer elektronisch doorspekte concerten – naast het meer klassieke pianowerk dat hij ook nog steeds wel speelt. In 2011 zagen we hem nog in het voorprogramma van Hauschka in Lux in Nijmegen, en een jaar later als hoofdprogramma. En daar spatte het talent al wel vanaf. Niet alleen het prachtige en soms minimale spel op (alleen) de piano (hij leerde piano spelen van één van de laatste studenten van Tsjaikovski, zo gaat het verhaal), maar ook in die tijd gebruikte hij al wel wat elektronica en speelde hij ook al veel met ritmes en herhaling. De laatste jaren steeds meer dus; zo zagen we in Doornroosje in 2015 al het veelvuldige gebruik van die loei-vette elektronische klanken en daarmee joeg hij zijn stukken al flink aan tot bezwerende en epische trance-achtige nummers. In Eindhoven krijgen we een vergelijkbare show voorgeschoteld. En daar hoopte ik eigenlijk ook wel op.

Nou goed, Eindhoven is iets verder weg, maar het is de moeite waard. Het Muziekgebouw in Eindhoven is een moderne, maar toch ook een sfeervolle locatie voor zo’n concert. Het eten vooraf bij Meneer Frits, direct naast het muziekgebouw gelegen, is direct al een goede aangename ervaring. Mijn maag knort weer tevreden, gelukkig maar, en daarna moeten we ook maar even onze oren strelen. In de zaal zijn iets van 1250 zitplaatsen, maar de balkons direct naast en achter het podium zijn dicht, dus ik neem aan dat er netto wat minder mensen in de zaal zullen zitten. De afstand naar podium is wat ver vanaf de eerste rij waardoor het wat minder intiem aanvoelt allemaal (Frahm merkt dat ook nog ergens op). En het is dus een zit-concert. Iedereen heeft prachtig zicht en – naar ik aanneem – uitstekend geluid, maar het voelt altijd wat afstandelijk zo’n soort zaal. We zitten best hoog en ver weg voor mijn gevoel, maar toch komt het geluid goed en soms hard binnen. De zachte pianostukken zakken soms tot rondjes laag in de 50 decibel, zo zie ik bij de PA, en bij de hardere elektronische stoemp-stukken wil het hier en daar een aantal minuten tot net boven de 100 komen. Gemiddeld schakelt Frahm in zijn meeste stukken tussen de 65 tot 90-95 decibel, wat gelijk ook aangeeft wat voor enorme dynamiek er in zijn optreden zit. Van bijzonder ingetogen en minimaal tot standje knoepertharde elektronische dance zou je bijna zeggen. De ingetogen pianostukken zijn bij vlagen echt prachtig, en sommige akkoordenwisselingen echt emotievol, maar ik kan er soms moeilijk in meegaan als er op die stillere momenten  gekuch en gerochel uit de zaal komt. Misschien hadden die mensen ook beter thuis kunnen blijven, als je ziek bent. Maar goed, Frahm doet het maar. Niet alles dichtsmeren met die de hardere kneiterstukken maar ook aandacht voor het beheerste pianospel.

Het is ook bijzonder interessant hoe hij dat allemaal in zijn eentje doet. Op de laatste plaat lijkt het echt door een hele band te zijn ingespeeld, hier staat ie toch echt weer alleen op het podium. Nou ja, met heel veel piano’s en apparatuur dan. De setting op het podium is vergelijkbaar met het optreden in Doornroosje in 2015; hij heeft hier ook twee aparte eilanden gecreëerd, al is het tweede eiland op links (voor de kijkers) nu wat groter denk ik. De twee eilanden zijn aan drie kanten volgepakt met toetsenborden en elektronische apparaten. Frahm speelt geregeld met de rug naar ons toe, maar dan kunnen we zijn werk wel beter volgen. Op helemaal rechts staat opnieuw zijn vleugel. Het is een boeiend spel om Frahm geregeld binnen enkele seconden te zien draaien aan diverse knoppen en te drukken op allerlei toetsen en hier en daar van eiland te wisselen.

In Doornroosje had hij toen ook nog de grote houten (digitale) orgel(pijpen) op het podium staan, maar in deze tour heeft hij dat gevaarte ergens in een stille ruimte gezet met wat snoeren naar het podium. Frahm legt vanavond nog maar eens uit dat hij het wel mee wil nemen (hoe lang nog?), maar dat de microfoons het op het podium niet aan kunnen door de interferentie met het geluid aldaar. Vanavond laat hij even op een grappige manier horen wat voor geluid dat ding eigenlijk geeft, het is een soort grote panfluit vindt ie. Hij laat ook wel  doorschemeren dat het geluid hem wat tegenviel nadat ze het hadden gemaakt, maar nu hij dat ding toch had, dan moest ie hem ook maar gebruiken. En hij laat dan even horen dat het orgel dan ook het beste werkt als het wordt aangestuurd door midi-controllers, waarna uiteraard een nummer volgt waar dat ding ook in wordt gebruikt. Zoals altijd vertelt Frahm het wat schuchter en zachtjes, maar met de nodige humor, het geeft de show gelukkig wat persoonlijks en maakt de afstand tot de artiest wat kleiner.

Hoewel ik het repertoire van Frahm niet heel precies ken geloof ik toch dat er ook wat nummers van het optreden in Doornroosje in 2015 nu ook weer voorbij komen. “All Melody” (toen toch nieuw, recent pas op de plaat gezet) en een briljante overgang naar “Hammers” als ik het goed heb (applaus hier), plus “Says” van het Spaces-album, zo tegen het eind van de reguliere set. En in de toegift zo’n zelfde stuk als “For – Peter – Toilet Brushes – More” gok ik, in elk geval worden de twee toiletborstels ook hier weer gebruikt (‘don’t try this at home‘ zegt ie nog guitig als hij ze tegen de microfoons tikt). De focus lijkt toch echt te liggen op het Spaces en het All Melody-album (met o.a. ook “Sunson” en het rustige “My Friend the Forrest” als ik het goed heb) en een enkel nieuw nummer. Zelfs de koortjes van het laatste album horen we – als ik het goed heb – maar dan uit de synthesizer. Die twee albums en ook het optreden leveren een mooie dwarsdoorsnede van Frahm anno de laatste jaren. Van ingetogen naar groots. Die dynamiek is toch bijzonder en bijzonder gaaf, spatzuiver uitgevoerd door de meester in een bijzondere setting. Dat dit meerdere dik uitverkochte zalen in ons land oplevert is niet meer dan terecht. Wat een groot artiest.

Nils Frahm is nog te zien in Nederland op het Down The Rabbit Hole-festival dit jaar. Hoe zou dat daar dan klinken, denk ik na afloop. Je hebt dan ook maar een uurtje. Je zou zeggen dat het toch lastig kan zijn in zo’n open tent met ongetwijfeld meer rumoer. Maar dat het toch goed kan werken bewijst misschien het optreden op Best Kept Secret in 2014, al zag ik dat destijds alleen op tv. Maar dat zag er goed uit. Hauschka op Lowlands vorig jaar kon immers ook prima. Ik hoop dan gewoon op een flink trance-matig elektronisch setje op standje 104 dB, dan komt dat vast goed. Ik kijk er in elk geval weer enorm naar uit, want Nils Frahm is eigenlijk niet te missen.