Gezien: Nils Frahm, TivoliVredenburg, Utrecht

We hadden het er nog even over vanavond. Nils Frahm, onze geliefde neo-klassiek pianist uit Berlijn, zagen we voor het eerst in Lux in Nijmegen in 2011, als een soort voorprogramma of gewoon samen met Hauschka. Toen nog best wel onbekend, maar op die avond al liep het storm bij de merchandise (we moeten hier ook nog wat vinyl van die avond hebben staan, met handtekening uiteraard). Anno 2023 is de faam van Nils Frahm groter dan ooit en verkoopt hij in zijn eentje makkelijk de grote zaal van TivoliVredenburg uit. Twee avonden achter elkaar. Het is marktwerking, zeg ik regelmatig, en in dit geval gun ik hem dit succes. Het is geheel verdiend, ook al kost een kaartje meer dan veertig euro. Toch staan we vanavond knus vooraan en dat voelt als een intiem optreden, niet veel anders dan in een kleine zaal.

Het is toch wel een buitenkansje, denk ik nog. Gelet op zijn tourschema speelt hij niet heel vaak dit jaar, deze maand zelfs alleen in Utrecht en de komende maanden ook maar enkele keren, pas in november lijken er meer optredens achter elkaar te volgen. Ondanks de schaalvergroting in de loop der jaren, gevoed door zijn muzikaliteit en daaruit voorvloeiende populariteit, staan we vandaag mooi en voelt het als een klein optreden voor een beperkte club mensen, ook al is het niet zo. Rijtje vier in het midden, ondanks dat we wat later zijn vandaag. Maar goed, blijkbaar trekt Frahm ook wat ouder publiek, of in elk geval mensen die graag zitten vanavond, want de stoelen zijn al snel bezet en op de vloer (met staanplaatsen dus) blijft de drukte nog best beperkt, althans ik sta er best rustig. Ik ben nog wel een beetje bang daar voor de (over)donderde bassen/subwoofers, zoals de vorige keer, maar dat valt gelukkig reuze mee vandaag, op deze plek. Het geluid is uitgebalanceerd en de trommelvliezen krijgen het alleen een keer flink te verwerken als Frahm ergens wat bastonen via zijn synths aanstuurt, waardoor onze kleren meevibreren, de vloer trilt en mijn neusvleugels jeuken. Verder is het (deels) ingetogen, maar dat ligt ook aan de set van Frahm vanavond.

We weten eigenlijk niet wat we kunnen verwachten. Frahm is natuurlijk niet alleen maar van de piano, hij gebruikt ook veel elektronica. Zijn laatste album Music For Animals was er zelfs eentje zonder piano, maar met veel synths en ambient-achtige stukken. Lang ook, meer dan drie uur. Ik heb het geduld er nooit voor gehad om het een keer helemaal achter elkaar te beluisteren moet ik bekennen, maar daarvoor vond ik het ook wel heel langdradig en een beetje saai soms. Als je het zo op de achtergrond luistert thuis dan. Zo in de zaal is dat sowieso anders. Wat gaan we krijgen vanavond? Gelukkig schakelt Frahm makkelijk tussen de diverse stijlen en dat is fijn als afwisseling. Bij opkomst trekt hij theatraal zijn handschoentjes aan, gedrenkt in water, waarna hij de eerste rijen ondersprenkelt alsof we een kerkdienst bijwonen. Nou een spirituele reis wordt het zeker. Met zijn handschoenen bedient hij een bijzonder apparaat dat al de hele tijd in mooi licht stond te draaien en glinsteren. Aha, het zijn ronddraaiende schijven van glas, die van die mooie tonen produceert als je er een natte vinger tegenaan houdt. Bijzonder. Het is het begin van twee lange stukken die het eerste uur bijna volmaken. Frahm heeft weer twee ‘eilanden’ vol met apparatuur staan. Piano’s, synths, mellotron, orgel, harmonium en een hoop elektronica met heel veel knopjes. Frahm beweegt zich weer actief tussen de twee eilanden en zijn spullen. Soms intensief geconcentreerd op een enkel apparaat, zoals in het eerste nummer “Harmonium In The Well” van het All Encores-album, een aanvulling op het All Melody-album trouwens. In andere lange stukken bouwt hij rustig op door laagje voor laagje op elkaar te stapelen, met steeds meer volume en effecten. Uitermate boeiend om van dichtbij te zien hoe hij dit allemaal doet, vaak razendsnel wisselend tussen de toetsen en knopjes van vijf of meer apparaten tegelijkertijd. De zweetdruppels ontstaan op zijn hoofd en soms valt er een naar beneden, goed te zien zo vooraan. “Briefly” van dat laatste album is helemaal niet zo kort als de titel doet vermoeden – we zijn rustig weer een half uur verder – en klinkt live ook prachtig, de impact is in zo’n (meestal muisstille zaal) natuurlijk ook veel groter en het komt veel harder binnen. Het is wegdromen op de klanken. Hooguit houdt Frahm sommige herhalende stukken wel erg lang aan, maar daarna heeft een wijziging op het thema dan ook wel maximaal effect. Dan weer een stille dans, dan weer gaan we richting de neoklassieke techno met dikkere beats en bulderende bassen. Gelukkig schakelt Frahm ook wel naar de piano en horen wat klassiekere werkjes. Neem het ingetogen “Re” van Screws en het uitbundige “Hammers” van Spaces, dat met veel gejuich wordt ontvangen, maar dat is dan ook een opzwepend prachtstuk op (alleen) de piano. Ook de (bijna standaard) afsluiter “Toilet Brushes – More” is meer gericht op de piano, waarbij Frahm volgens mij ook weer met een toiletborstel onder de piano duikt om daar een intro bij elkaar te tokkelen op de snaren. Frahm kondigt deze toegift al ruim van tevoren aan, en dat ie dan heel even af zal gaan om even wat drinken te halen (een glas champagne, lijkt het). Als eerste in de toegift overigens nog het goed ontvangen “Says” van Spaces, dat ook wel vaker op de setlist stond, maar dat is dan ook een magnifiek werkje en wordt hier volgens mij ook nog wat verder uitgerekt dan op de plaat. Prachtig allemaal. Frahm weet het publiek bijna twee uur te boeien met zijn magische spel. Hoe hij dit toch allemaal alleen voor elkaar krijgt is razendknap en vanavond voelt het als een fantastisch mooi kijkje in zijn keuken.

In september komt Frahm nog even terug naar Nederland in het Muziekgebouw in Eindhoven en dat is echt meer dan de moeite waard. Want hoe vaak je Frahm ook ziet in je leven, het blijft bijzonder fraai wat deze man allemaal in zijn eentje kan maken, dat moet je zeker een keer gezien hebben, maar veel vaker is ook geen straf. Een bijzondere en unieke en muzikaal niet te evenaren wonderkind, die zo bijzonder knap in zijn eentje al die kunstwerken in elkaar zet op die hele verzameling van muziekinstrumenten en elektronica. Dat raakt op verschillende manieren en dat is bijzonder prachtig.